گروه سفر آماتوری: سفر به شمال و نظریه آشوب

فرصتی مهیا شد تا در هفته گذشته باردیگر جاده چالوس زیبا و پرجاذبه را به مقصد شمال کشور پیموده و از مناظر و چشم انداز های بکر و طبیعی این مسیر بسیار عالی که از جاذبه های گردشگری ایران است بهره بریم. جاده چالوس در سال ۱۳۱۲ و در دوره رضاشاه پهلوی ساخته شده است و تونل کندوان و سد کرج هم درین جاده خودنمایی می کنند. به هرحال سفرمان با بازدیدی مجدد از متل قو و پروژه های تجاری اداری گردشگری قو الماس خاورمیانه کامل شد و بیسترو bistro های اطراف این مجتمع ها نیز حال و هوای تازه ای بر ما حاکم نمود. ناگفته نماد ساحل سیترا در بندر نوشهر و جنگل نمک آبرود هم خالی از لطف نبود. 

ولی سهم نظریه آشوب در این داستان چیست .. سفر و نظریه آشوب .. در سفر اخیر برای اولین بار ما رزروی برای مکان اقامت انجام ندادیم و با توجه به حجم مسافران و روزهای تعطیلی خوب ریسک بزرگی بود خصوصا که پدر و مادر هم همراهمان بود و خودتان می دانید که قیمت هتل ها و ویلا هایی که لایق نیستند تا چه حد افزایش می یابد و برخی از هتل های معروف هم که جای خالی ندارند و ... در چنین شرایطی یک هتل خوب سر راهمان سبز شد و در عرض دو دقیقه در محلی مناسب چه ازلحاظ قیمت و چه از لحاظ آسایش مطابق با نوع سفرمان ساکن شدیم. نا گفته نماند که در آن وضعیت این موفقیت حاصله را بر گردن نظریه آشوب انداختم . اما نظریه آشوب چیست ؟

دانش قرن بیستم بر مبنای نسبیت و کوانتوم و آشوب شناخته می شود. نسبیت در مورد اجرام آسمانی و کوانتوم در حد فضاهای ریز مولکولی کاملا صادقند و محل آشتی و تلاقی این دو احتمالا تئوری ریسمانهاست که وارد این بحث نمی شویم لیکن تئوری آشوب به سیستم هایی اشاره می کند که علاوه بر بی نظمی حاوی نوعی نظم نهفته در درون خود هستند بعبارت دیگر نوعی نظم غایی در تمام بی نظمی ها و عدم برنامه ریزی ها. بنیان این تئوری توسط ریاضی دان هایی چون لورنز و یورک در دهه ۱۹۶۰ ایجاد شد و در سیستم های هواشناسی تا بورس و اقتصاد رخنه پیدا کرد. فرآیند آشوب از لحاظ ریاضی یک سیستم داینامیک بوده و غیر خطی است مانند ضربان قلب و نوسانات بازار بورس و بالا و پایین های اقتصادی بازارهای جهان و اعتقاد دارد که در هر بی نظمی، نظمی نهفته است مانند فردی که نمودارهای بورس را تحلیل تکنیکال می کند و البته به سود مالی هم می رسد.

تئوری آشوب chaos theory  به نوبه خود وام دار قانون آنتروپی قانون دوم ترمودینامیک است و از آن سرچشمه می گیرد. مطابق قانون آنتروپی هر سیستمی رو به بی نظمی می رود و از آن هیچ گریزی نیست. آنتروپی به قانون مرگ نرم نظم مشهور شده. در واقع قانون دوم ترمودینامیک می گوید که ما در دنیایی پیچیده و پر از قطعیت نداشتن و رویدادهای اتفاقی زندگی می کنیم و بحران ها، ابهامات و خارج از کنترل بودن ها مشخصه تمامی سیستم های مدرن و پیچیده است و تلاش مهندسین سیستمی پیدا کردن قواعدی برای پیش بینی رفتار این سیستم های نامنظم ست. از نظر مارگارت ویتلی حتی بی نظم ترین سیستم ها همواره در مرز معینی حرکت می کنند و از آن خارج نمی شوند اینجاست که نظریه آشوب به کمک آمده و معتقد است که بسیاری از پدیده ها بی نظم به نظر رسیده ولی پشت این بی نظمی دارای نظمی کلی هستند.

Chaos is a periodic long term behavior in a deterministic system dependence on initial conditions

هیلز آشوب را اینگونه تعریف می کند :  آشوب نوعی بی نظمی منظم است . بی نظم از آنرو که قابل پیش بینی نیست و منظم از آنرو که از نوعی قطعیت برخوردار است.

لازم بذکر است که این نظریه کاملا دارای منطق ریاضی است و در بسیاری حوزه ها نظیر علوم اجتماعی سیاست فیزیک مدیریت موسیقی و سینما نیز راه پیدا کرده است. اثر پروانه ای  butterfly effect نیز از مفاهیم وابسته به تئوری آشوب بوده و از جمله مشهور ادوارد لورنز از مشاهیر هواشناسی برگرفته شده، لورنز می گوید : در سیستم داینامیک مانند اتمسفر زمین، آشفتگی بسیار کوچک ناشی از به هم خوردن بال یک پروانه می تواند منجر به طوفانی در مقیاس یک قاره شود.

ختم کلام اینکه در سازمان ها و الگو ها و روش ها و حتی سفرها در وهله اول به نظر می رسد آشفتگی حادثه ساز است و البته بسیاری از ما حالت پایدار را دوست داریم ولی خاصیت سیستم آشوبی خلق غیر ارادی نظم از درون آشفتگی است مانند پیدا کردن هتل داستان ما.

خاصیت سیستم آشوبی در سوق دادن سیستم به یک نظم خود سازمان داده شده ست. با بهره برداری از آشوب می توانیم سازمان خود-گروه سفر آماتوری- را در روند صعودی و بهبود قرار دهیم.